W 1876 roku utworzono instytucję pokojowe i zwykłe. Do tej instytucji zaliczli się w miastach sędziowie pokoju, a w osadach i wsiach sądy gminne składające się z sędziego gminnego i 2 ławników wybieranych na trzy lata przez gminne zebrania okręgu sądowego. Drugą instancją pokojową były zjazdy pokojowe składające się z Prezesa Zjazdu, sędziego pokoju i wzywanych sędziów gminnych.
Zwykłą instytucją był sąd okręgowy w guberni. Druga instancją była izba sądowa jedna na całe królestwo mieszczące się w Warszawie przy placu Krasińskich.
W sprawach cywilnych:
Władza sędziów pokoju i sądów gminnych
- Wynikające z zobowiązań osobistych nie przekraczających 300 rubli
- Powództwa o wynagrodzenie szkód i strat przekraczających 300 rubli, bądź nie dających się określić przed rozstrzygnięciem sporu
- Skargi o zakłócenie posiadania, jeśli nie minęło 6 miesięcy od szkody
- Skargi o pogwałcenie służebności ( księga II kodeksu Napoleona) jeżeli nie minął rok.
- Prośby o zabezpieczenie śladu dowodu
- Prośby o dział ruchomości do wysokości 500 rubli.
Wyłącznie sądom gminnym podlegały sprawy włościańskie dotyczące spadków i działów gruntu przeszłych na własność włościan, zabudowań na gruntach, oraz na gruntach niezależnie nabytych nie przekraczających wartości 1500 rubli na mocy Najwyższego Ukazu 2 marca (19 lutego) 1864 roku.
Wyłącznie do sądów gminnych należały sprawy dotyczące pogwałcenia przepisów sprzedaży zastawienia i rozdrabnianiu osad z mocy nabytych w dzierżawę osad z mocy ustawy 11 czerwca 1891 roku oraz spory obok fortecy Nowogeorgiewskiej z mocy ustawy z 1875 r i 1877 roku.
Sądy pokoju i gminne nie należały nigdy zabezpieczenia skarg w księgach hipotecznych , spory o prawo własności, dzierżawy wieczyste, służebność, o własność wnętrza ziemi, powództwa zostające w związku z interesami zarządów skarbowych spory o odkrycia i wynalazki.
W sprawach karnych podlegały wszystkie wykroczenia za które „Ustawa o karach” wymierzała
- nagany, uwagi i napomnienia
- kary pieniężne do 300 rubli
- areszt do 3 miesięcy 4) wiezienie do 1 roku
- spory między pracodawcą a sługą i robotnikiem
- z powodu polowania
Sędziowie pokoju nie rozpatrywał spraw karnych w sprawach gospodarczych oraz gdy przestępstw dokonał żołnierz bądź urzędnik państwowy.
Skarga w sprawie karnej zawierać powinna
- Imię, nazwisko stan i miejsce zamieszkania
- czyn przestępczy miejsce i czas jego spełnienia
- Szkody i straty
- Osobistość oskarżonego lub podejrzanego
- Wymienienie świadków lub wskazanie innych dowodów
- Rok miesiąc i dzień poddania skargi
Władze sądowe
Sądem pierwszej instancji są sądy okręgowe .
- W sprawach cywilnych wszystkie sprawy nie należące do sędziów pokoju i gminnych oraz skargi na decyzję wydziałów hipotecznych przy sędziach pokoju
- W sprawach karnych wszystkie sprawy nie należące do sędziów pokoju z wyjątkiem
- Niektórych spraw prasowych
- Zbrodni stanu
- Przestępstw urzędników gubernialnych i państwowych
- W sprawach hipotecznych wszystkie sprawy hipoteczne należące do hipotek gubernialnych
Od wyroków zaocznych mogła być złożona opozycja w przeciągu jednego miesiąca przy postępowaniu zwykłym i dwóch tygodni przy postępowaniu skróconym
Od każdego wyroku przysługiwała apelacja.
Źródło:
Przewodnik Po Guberni Kaliskiej L.V Jacques, Stanisław Graeve