Opłata akcyzowa dotyczyła trunków, drożdży, tytoniu, cukru, nafty, zapałek i gilz do papierosów. Organem odpowiedzialnym za pobieranie opłat było Ministerstwo Finansów departament dochodów niestałych.
W guberni za akcyzę odpowiedzialny był gubernialny zarząd akcyzowy składający się z
- Zarządzającego dochodami inspektorów
- Starszego i młodszego inspektora
- Starszego i młodszego technika
- Urzędników do spraw sądowych
- Kancelarii złożonej z sekretarza, pomocnika, buchaltera i pomocnika buchaltera
- Młodsi i starsi kontrolerzy (nadzór nad jednym lub kilkoma zakładami)
- Dozorca akcyzowy
Zarząd miał siedzibę w Kaliszu. Prócz zarządu gubernialnego istniały zarządy okręgowe.
- Dla powiatu kaliskiego, tureckiego, części konińskiego i sieradzkiego w Kaliszu
- Dla powiatu słupeckiego i części Konińskiego w Koninie
- Dla powiatu sieradzkiego i wieluńskiego w Sieradzu
- Dla powiatu łęczyckiego, kolskiego i części tureckiego w Łęczycy.
Zarządem okręgowym zarządzał Nadzorca mający do pomocy starszych i młodszych referentów, kontrolerów, dozorców.
Przy każdej gorzelni, cukrowni przez cały czas rezydował urzędnik akcyzowy.
Zakład nie mógł zacząć produkcji jeśli nie dokonano inspekcji przez nadzorcę lub pomocnika który sprawdzał obojętność naczyń, maszyny przemysłowe, zakładał plomby i spisywał protokół.
By naprawić bądź przerobić urządzenia trzeba było uzyskać zgodę zarządu akcyzy. Patenty wydawał zarząd akcyzy. Każdy urzędnik akcyzy miał prawo w każdym czasie wejść do zakładów przemysłowych podlegających jurysdykcji akcyzy jak i to wszystkich lokali handlowych gdzie sprzedawane były wyroby i produkty podlegające opłacie akcyzowej oraz do mieszkań właścicieli fabryk, sklepów, subiektów handlowych o ile łączyło się to bezpośrednio z zakładem przemysłowym bądź handlowym.
Urzędnik miał w obowiązku na każde żądanie obecnych tam osób przedstawić swe legitymacje, posiadali prawo do konfiskaty towarów, wstrzymania produkcji oraz zabrania patentów jeśli przekroczono obowiązki fabryk. Urzędnicy byli odpowiedzialni za nadzór na budynkami zakładów nawet jeśli przez dłuższy czas nie działały,
Zarządcy gorzelni, cukierni oraz fabryk zapałek mieli obowiązek zapewnić kontrolerowi bezpłatny lokal z opałem i umeblowaniem oraz kuchnią.
Opłacie akcyzowej podlegały:
- Spirytus i wódka produkowane z zbóż, kartofli, buraków, odpadków cukrowych i innych produktów
- Spirytus pędzony z winogron, jagód i owoców oraz wódka pejsachowa
- Piwo wszelkiego rodzaju
- Drożdże prasowe krajowe i zagraniczne
- Tytoń, cygara, papierosy oraz bibułai gilzy
- Cukier wyrabiany z buraków i innych roślin
- Wszelkie produkty z nafty wyrabiane dla oświetlenia
- Zapałki krajowe i zagraniczne
Akcyzie nie podlegało
- Spirytus pędzony w gorzelniach właścicieli sadów na mocy specjalnych patentów dla właścicieli
- Wyroby opłacanych akcyzą spirytusu i wódki nie posiadających charakteru trunków do picia
- Spirytus do palenia
- Spirytus i wódka oraz wyroby z nich wywożone za granice
- Wino, ocet, kwas z miodu
- Wino rodzynkowe używane przez żydów przy obrzędach religijnych
- Piwo i miód wyrabiane sposobem domowym dla własnego użytku
- Drożdże w płynie
Każdy wyrób podlegający akcyzie produkowany musiał być w oddzielnym zakładzie przemysłowym bez prawa połączenia jednego z drugim. Wyjątek był dla browarów które mogły być łączone z zakładami wyrabiającymi alkohole miodowe.
Plantacje tytoniu był dozwolone w całej Rosji.
Jedynie w Królestwie Polskim podlegały przepisom:
- Każda plantacja tytoniu powinna zajmować nie mniej jak sto sążni kwadratowych pola w jednym kawałku
- Nie można było uprawiać tytoniu łącznie z innymi roślinami
- Plantatorzy obowiązani byli corocznie przed 1 maja piśmiennie zawiadomić miejscowy zarząd akcyzy lub władze administracyjne gdzie i jaką przestrzeń gruntu przeznaczyli pod uprawę tytoniu
- W lipcu każdego roku każdy burmistrz lub wójt miał obowiązek dokonać spisu plantacji które miały być sprawdzone przez urzędników akcyzy
- Plantatorzy mieli obowiązek corocznie przed 31 grudnia wyprzedać fabryką bądź wywieźć do najbliższego miasta i złożyć w magazynie który był pod dozorem zarządu akcyzy
Detaliczna sprzedaż tytoniu była zabroniona.
Źródło:
Przewodnik Po Guberni Kaliskiej L.V Jacques, Stanisław Graeve
