Za Panem Markiem Górnym publikujemy Spis ludności parafii sławieńskiej z 1796 roku.
Materiały nadesłała Alicja Michajluk
“Publikowana księga status animarum pochodzi z terenu archidiecezji gnieźnieńskiej. Sporządził ją ówczesny proboszcz sławieński, ksiądz Józef Ignacy Sztoltman, na polecenie władz pruskich. Kierowana przez niego parafia znalazła się w nowych granicach państwowych w 1793 roku po drugim rozbiorze.
W grudniu 1795 roku pruski urząd kameralny zwrócił się do władz diecezjalnych z poleceniem, aby proboszczowie sporządzili na podległym sobie terenie wykazy mieszkańców powyżej 16 lat.
Sławno leży 19 kilometrów na zachód od Gniezna, opodal Jeziora Lednickiego. Wieś ta należała w średniowieczu do arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy po 1520 roku zamienili ją i w ten sposób przeszła ona w ręce prywatne. Kościół parafialny wzniesiono tutaj stosunkowo wcześnie, o czym świadczy rozległość parafii oraz wzmianka z 1253 roku o wyznaczeniu przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Fulkę biskupowi elektowi poznańskiemu Bogufałowi spotkania w tej wsi 6. W 1764 roku z fundacji kasztelana gnieźnieńskiego Aleksandra Łubieńskiego (zm. 1753) wystawiono w Sławnie nowy kościół drewniany, a w 1777 roku Mikołaj i Teodor W ęsierscy przybudowali do niego kaplicę. Pożar z 1803 roku strawił jednak te budowle i dopiero w 1844 roku. wybudowano na miejscu kościół murowany. Na początku XVI wieku należało do parafii 18 wsi, z których Witkowo, Rzepczyn i Siemczyn dzisiaj nie istnieją.
Pod koniec XVIII wieku parafia sławieńska obejmowała, jak wynika z publikowanego spisu, 23 osady, a wśród nich trzy olędry, cztery dwory (folwarki) bez wsi oraz – wymienione osobno – młyn Zakrzewek i gościniec Piaski. W ośmiu wsiach znajdowały się dwory i folwarki. Ogółem mieszkało w parafii 1610 osób, a ponadto nie ujęty w wykazie proboszcz Sztoltman. Spis objął katolików i protestantów. Większość parafian należała do stanu chłopskiego, a nieliczni do szlacheckiego. Wśród chłopów spis wyróżnia: gospodarzy, rzemieślników, czeladź chłopską. szlachecką i plebańska oraz komorników.
Parafia sławieńska obejmowała miejscowości:
Berkowo
Brudzewek
Charzewo
Głęboczek
Głębokie
Gniewkowo
Kamionek
Myszki
Olędry Ujejskie
Olędry Witakowskie
Olędry Żelice
Piaski gościniec
Popkowo
Skrzetuszewo
Sławno
Sroczyn
Tomaszewo
Ujazd
Węgorzewo
Witakowice
Wolunki
Zakrzewek młyn
Zakrzewo
Sławieński wykaz parafian objął wszystkich mieszkańców parafii wymienionych rodzinami w obrębie gospodarstw domowych. Uwzględnił imię i nazwisko członków rodziny, ich wiek, stopień pokrewieństwa, pozycję społeczną głowy rodziny oraz ujął imiennie służbę i komorników. Cenne są w nim także wzmianki o zamieszkiwaniu przez rodzinę gospodarza i komornika lub rzemieślnika, oddzielnych izb w domu.”
| Lista nazwisk ( 298 ); osób ujętych spisem – 1.610“Spis ludności parafii sławieńskiej z 1796 roku” | |||
| Antek Antkowiak (Jantkowianka) Bartoszewski Bednarek Bernacki Bielicki Bigos Bobek Bogacki Bogusław Borowiak Borski Boruszak Braciszewski Broniewski Brykczyński (Brykczynski) Brzeziński (Brzezinski) Brzychwa (Brzychffa) Bulmański (Bulmanski) Burczyński (Burczynski) Burdecki Bytner Cegielczyk Charzewicz Chudzicki Chwałkowszczak Cichowlazł Ciemniewski Cisielczyk Cieślak (Cieslak) Czarnecki Czerlejeniak (Czerleieniak) Czynszak Cwiejdak (Cwieydak) Dobiński (Dobinski) Dobrzyński (Dobrzynska) Doliński (Dolinski) Domagała Dubiński (Dubinska) Duch Dudkiewicz Dyszkiewicz Dziadek Dziadoniak Ekier Eyksztet Felc Felcman Frąckowiak (Frąnckowiak) Fuchs Gadaczak Gajerowicz (Gaierowicz) Gałęski Gąsiorek Gierszewski Gliszczyński (Gliszczynski) Gogole(w)ski Gorczyczewski Górecki (Gorecka) Górniak (Gorniak) Grabowski Gracki Graczyk Grajek (Graiek) Gronóg (Gronog) Grusman Gumowski Gwardian Handlerek Hem Hincz Imbierczak Janek Janiszewski Jankowiak | Jankowski Jaraczewski Jarowicz Jasiński (Jasinski) Jaworowski Jaworski Jazgier Jemieliński (Jemielinski) Jerzak Jędrzej (Jędrzei) Jędrzejczak (Jędrzeyczak) Jóźwiak (Jozfiak) Jurkowski Kaczorowski Kamieniecki Kamienietczak Kamiński (Kaminski) Karol Kasprzak Kaźmierek (Kazmierek) Kędzierski Kętrzyńskic(Kęntrzynski) Kiszkowiak Kleczewski Klepka Kloss Knuska Kolańczyk (Kolanczyk) Kołaciński (Kolacinska) Kołodziejczak (Kołodzieyczak, Kolodzieyczak) Konieczny Konrad Koss Kostrzyniak Koszuta Kościaniak (Koscianiak) Kotyraz (Kotyras) Kowal Kowalek Koziełek Koźmińszczak (Kozminszczak) Kramarek Krauza Krauziak Król (Krolanka) Królczyk (Krolczyk) Krygier Krzyżanek (Krzyzanek) Krzyżanowski (Krzyzanowski) Kubiak Kubicki Kucharski Kuffe Kwaśniewski (Kwasniewski) Latalski Lewandoszczak Lewandowski Lewendowski Lisek Lisewski Lisiak Łowińszczak (Łowinszczak) Łuka Maćkowiak (także Mackowiak) Malanowski Malczeszczak Malczewski Malicki Marciniak Marek Mariański (Maryanski) Matys Meger Miaskowski Michnowski | Mieciński (Miecinski) Mikołaj Miniszewiak Mirucki Miszczak Morawski Morowski Mroczkowski Mrowiński (Mrowinski) Nadoliński (Nadolinska) Napierała Nieznański (Nieznanski) Nowacki Nowak Nowicki Odpól (Odpol) Offman Ogrodowczyk Olejniczak (Oleyniczak) Olejnik (Oleynik) Owsianik Owsiany Pakciarek Pakuła Paweł Pawlak Percel Piasetczak Pietruszyński (Pietruszynski) Pilarczyk Piotrowicz Piper Piwoński (Piwonszczanka) Pokorski Poznański Półrol Półślednicki Prokop Pryba Przerądzki Przybyłowski Przybysz Przychodzki Puwo Ratajczak (Ratayczak) Reszka Rokossowski Rolerad Roleradek Romiejewski (Romieiewski) Rossa Roszkiewicz Rozak Ryniewicz Rynka Sadowski Sapkowski Sędzisz Sierek Sikora Sikorski Siłowski Skoczylas Skoroszewski Skotarek Skrzypek (Skrzybek), Smolanowicz Sołtysiak Sroczyński (Sroczynski) Stachowiak Staniszewski Sterta Stremplewicz Stróż (Stroz) Strzecki | Strzyżewski Synoradzki Sypniewski Szaczyński (Szaczynski) Szafran Szataniak Szczepaniak Szczepanicz Szeliski Szkudlarek Szkudlarski Sztelmaszak Szulc Szuszyński (Szuszynski) Szylwa Szymon Szyperski Śliwiński (Sliwinski) Świątczak (Swiątczak) Świątek (Swiątek) Święc Święcicki (Swięcicki) Świnarski Taber Tabers Talar Taunes Tomczak Tomek Tomicki Tomkowiak Trąmpczyński (Trąmpczynski) Trykowski Trzebiński Urbaniak Urbanowski Wachowiak Walek Walknowski Walkowiak Wank Wardęszkiewicz Wasiński (Wasinski) Welka Wesołowski Weyss Wędrowski Węmerski Wieczorek Wierszycki Wiefzchlejski (Wierzchleyski) Wilda Winiecki Wiśniewski (Wisniewska) Witakowski Wojciechowski (Woyciechowski) Wojnacki (Woynacki) Wolski Woźniak (Wozniak) Wrześniak: (Wrzesniak) Wyżgowski(Wyzgowski) Zakrzewicz Zakrzewski Zalaski Zaleski Zaleszczak Zarzakowski Zawieja (Zawieia) Zieliński (Zielinski) Ziętek Zimny Zwolski Zydom |
Źródło – Geneologia. Studia i materiały Historyczne. Tom 9 1997 – Wydawnictwo Historyczne
Sławno we wczesnym średniowieczu jako gród obronny bronił dostępu do grodu na Ostrowie Lednickim, jest to wieś wzmiankowana już w XI wieku. W 1235 roku przeszła na własność arcybiskupa gnieźnieńskiego. Pod koniec XIII wieku Sławno było ważnym ośrodkiem handlowym i gospodarczym leżącym na terenie kasztelanii na Ostrowie Lednickim. Z zapisów wynika, że już w roku 1252 w Sławnie istniał kościół, świadczy o tym odbyty termin elektora poznańskiego Piotra, który miał zostać biskupem i termin mógł odbyć tylko w miejscowości gdzie był kościół. W roku 1331 tak jak okoliczne grody tak i Sławno zostało spalone przez wycofujące się wojska krzyżackie. W roku 1348 erygowano kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. W 1579 roku we wsi należącej do arcybiskupów gnieźnieńskich było 10 łanów osiadłych, 11 półłanków pustych i 3 zagrodnicze.
W 1697 roku we wsi wybudowano i wyposażono przez Mikołaja Kamieńskiego szpital dla 12 ubogich. W XVIII wieku zwana miastem. Pierwotnie była własnością arcybiskupów gnieźnieńskich a następnie szlachecka. Kolejno należała do szlacheckich rodów: Koszutskich, Łubieńskich, Węsierskich, Chełmickich.
W roku 1776 Aleksander Łubieński, kasztelan gnieźnieński ufundował Sławnu nowy kościół pw. św. Mikołaja biskupa Mireńskiego. W 1803 roku kościół spłonął, odbudowany w roku 1844 jako kościół murowany pod wezwaniem Świętego Mikołaja.
Bohaterowie Sławna
Cmentarz założony w 1703 r. 
Kościół rodowy 
Panorama Sławna
Zabytkiem jest kaplica cmentarna pod wezwaniem św. Rozalii zbudowana w 1785 roku z fundacji księdza Józefa Ignacego Sztoltzmana, położona nagrodzisku stożkowatym, na którym od roku 1703 znajduje się parafialny cmentarz grzebalny budzynia. W zapisach kościelnych parafii Sławna nazwisko to pojawia się już w latach 1785. Proboszczem w Sławnie był wtedy ks. Józef Ignacy Sztoltzman który był jednocześnie dziekanem dekanatu Świętej Trójcy w Gnieźnie. Do pomocy w Sławnie miał wikariusza ks. Jana, Budzyńskiego który następnie w latach 1789- 1805 był wikariuszem w parafii pw. Jana Chrzciciela w Kiszkowie. Od roku 1806 był w tej parafii proboszczem. Miejsce wikariusza w Sławnie po księdzu Janie Budzyńskim objął ksiądz Konstanty Budzyński syn Franciszka z Ujazdu a brat Katarzyny, która wyszła za mąż za Jana Synoradzkiego.W roku 1801 prebendarzem kaplicy pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Pobiedziskach był ks. Wojciech Budzyński,zmarły w 1856 roku w parafii Marzenin koło Wrześni gdzie był 50 lat proboszczem.
W załączeniu przesyłam zdjęcia i ksero nekrologu ks. Budzyńskiego na którego pogrzebie mowę pożegnalna wygłosił ks. Walenty Przybyszewski, proboszcz ze Sławna,, wszyscy głowimy się dlaczego on?.
Lucjan Marcyniuk – zdjęcia i opracowanie
Artykuł pochodzi ze strony Janusza Stankiewicza
