W Sieradzu końca wieku XVIII i na początku XIX wieku istniała szkoła wydziałowa księży dominikanów. Działała ona do roku 1833. Reforma szkolna z 1833 roku nazywana „Ustawą Tymczasową” wprowadzała gimnazja w miastach wojewódzkich oraz szkoły obwodowe w siedzibach obwodów. W wyniku tej ustawy 20.08.1833 roku utworzono szkołę obwodową w Sieradzu. Była najniższym 4-klasowym zakładem naukowym rządowym dla mieszkańców. Kierownikiem szkoły był inspektor, podlegający bezpośredniej władzy szkolnej (dyrektor gimnazjum wojewódzkiego). Przedmiotami nauczania były: język polski, rosyjski, łacina, niemiecki, matematyka, geografia powszechna, geografia Rosji, historia powszechna, historia Rosji, kaligrafia, rysunek, religia i moralność. Łącznie godzin lekcyjnych było 36 tygodniowo. Prawdopodobnie szkoła wydziałowa znajdowała się obok klasztoru w Sieradzu. Pierwszym inspektorem Szkoły Obwodowej był Joachim Bartosiewicz, był on również zwierzchnikiem szkół elementarnych oraz sprawował kontrolę nad posesjami żeńskimi. Od 1837 roku szkoła otrzymała nową nazwę Szkoły Powiatowej w Sieradzu.
Inspektorzy szkoły:
Joachim Bartoszewicz (1835-1836)
Piotr Romanowski (183601842)
Gustaw Reichard (1842-1845)
Jan Zaremba (1845-1848)
Aleksander Strasburger (1848-1855)
J. Grzewłocki (1855-1858)
Ks. Zefiryn Kołomiński (1858-1859)
Lisiecki (1859-1862)
Józef Czajkowski (1862-1869) rektor 5 klasowej Szkoły Powiatowej Ogólnej ostatni kierownik
W 1842 roku szkoła liczyła 87 uczniów w pierwszej 24 drugiej 19 trzeciej 22 i czwartej 22. Ze względu na opłaty 50 złp rocznie w pierwszych latach funkcjonowania do 200 złp przy końcu jej funkcjonowania nie uczyli się tam biedniejsi obywatele. Absolwenci Szkoły często kontynuowali naukę w pełnych gimnazjach. Uczniowie żyli według określonego regulaminu nie tylko w szkole, ale także poza nią. Pochodzący z okolic uczniowie umieszczani byli na stancjach prowadzonych przez mieszczan oraz emerytowanych nauczycieli. Stancje podlegały kontroli. Uczniowie bez wiedzy szkoły nie mogli oddalać się poza obręb miasta. W 1851 roku było 19 osób uprawnionych do prowadzenia stancji byli to m.in. Mazurkowska, Gruszczyński, Łabędzki.
Uczniowie zobowiązani byli do noszenia jednolitych mundurów. Mundury były
co do koloru i sukna ciemnozielone. Kołnierz tylko i wypustki u patek kieszeniowych tudzież lampas u czapki, winny być z sukna pąsowego. Nad kołnierzem tak u surduta, jako też u fraka ma być wypustka ciemnozielona z tegoż sukna co mundur. Beki u fraka i wypustki pąsowe u rękawów surduta i u wierzchu czapki służą tylko dla uczniów gimnazjum. Guziki do surduta i fraka mają być białe z herbem Guberni Kaliskiej.
Pochodzenie socjalne uczniów Szkoły Powiatowej w Sieradzu w 1842 roku:
| Klasa | ||||||
| Pochodzenie | I | II | III | IV | Razem | |
| Oficjaliści | 2 | 4 | – | 1 | 7 | |
| Szlachta gruntowa | 3 | 3 | 4 | 6 | 16 | |
| Urzędnicy | 8 | 1 | 8 | 8 | 25 | |
| Dzierżawcy | 5 | 3 | 3 | 4 | 15 | |
| Rzemieślnicy | 2 | 2 | – | – | 4 | |
| Mieszczanie | 4 | 4 | 2 | 2 | 12 | |
| Wojskowi | – | 2 | 4 | – | 6 | |
| Fabrykanci | – | – | 1 | – | 1 | |
| Aptekarze | – | – | – | 1 | 1 |
Dozór uczniów polegał między innymi na zakazie uczęszczania uczniów na zabawy w kawiarniach, cukierniach i oberżach, uczniowie, którzy byli spoza Sieradza wyjeżdżający na ferie i wakacje musieli meldować się władzom szkoły z okolicy, bądź, jeśli takiej nie było władzy policyjnej. Uczniami, którzy uczęszczali do tej szkoły byli m.in. Anczykowscy, Borkowscy, Brzeźinscy, Idzikowscy, Jankowscy, Kolińscy, Kobierzyccy, Kowalscy, Łabędzcy, Łuszkiewicze, Mieszczańscy, Muszyńscy, Monicowie, Mazurowscy, Pertkiewiczowie, Pstrokońscy, Potapscy, Plucińscy, ruszkowscy, Raczyńscy, Rozniewscy, Radajewscy, Serafinowiczowie, Walewscy, Widawscy, Wilczyńscy.
W szkole prócz inspektora uczyło 8-9 nauczycieli etatowych oraz nauczyciele Religi ewangelickie i mojżeszowej.
Skład nauczycielski przechodził częste rotacje nauczycielami byli m.in.:
Leon Łabędzki, Walenty Lobert, Feliks Rybiński, Tomasz Jaśinski, ks. Zefiryn Kołomiński.
Budynek szkoły mieścił się w budynku wynajętym przez rząd. Znajdowało się tam 5 sale lekcyjnych, 4 sale kancelaryjne, biblioteka, muzeum oraz mieszkanie rektora. Nauczyciele nie posiadali mieszkań służbowych oraz nie otrzymywały żadnych ekwiwalentów.
Lista nauczycieli z 1850 roku:
| Imię i nazwisko | Przedmiot |
| Michał Gruszczyński | język polski, kaligrafia |
| Dymitr Szeremietriew | język rosyjski |
| Tomas Jasiński | język łaciński |
| Paulin sobalewski | matematyka |
| Walenty Rogulski | geografia, historia |
| Leon Łabędzki | rysunek, kaligrafia |
| Walenty Labert | język niemiecki |
| Jan Mielnicki | nauki przyrodnicze |
| Zerafin Kołomiński | religia i moralność |
| Stanisłąw Gurzyński | pisarz szkolny |
Lista nauczycieli z 1866 roku
| Imię i nazwisko | Przedmiot |
| Jan Otłarzewski | język polski, historia |
| Wiktor Maszudro | matematyka, fizyka |
| Bronisław Szmidt | matematyka, fizyka |
| Karol Trantz | rysunek, kaligrafia |
| Feliks, Rybiński | rysunek, kaligrafia |
| Alojzy Zalewski | łacina, greka |
| Karol Hincz | historia, geografia |
| Zerafin Kołomiński | historia, geografia, religia |
| Władysław Mikołajewski | religia |
| Adam Szudejko | nauki przyrodnicze, śpiew |
W 1869 roku szkoła została zamknięta. Wraz z zamknięciem szkoły średniej powstała pilna potrzeba stworzenia nowej szkoły. Spowodowane było to brakiem w najbliższej okolicy takiego zakładu naukowego. Inicjatywę stworzenia nowej szkoły podjął Franciszek Dębicki i dr Józef Stanisławski. Ich działaniem szkołę otworzono prywatną szkołę 4 klasową męską w 1873 roku. Przełożonym został Józef Latur W 1875 roku nauczycielami w tej szkole byli:
| Nazwisko | Przedmiot |
| Przełożony Latour | matematyka, algebra, geometria |
| Raczyński | język polski, łacina, historia, powszechna |
| Dąbrowski | język polski, francuski, grecki |
| Łukawiecki | język niemiecki |
| Feliński | język rosyjski |
| Tozio | botanika |
| Ks. Mikołajewski | religia |
Szkoła nosiła nazwę 4 klasowe Progimnazjum Filologiczne. Szkoła miała problemy z utrzymaniem poziomu, nauczycielami spowodowane to było problemy z utrzymaniem szkoły oraz wypłatami dla kolegium nauczycielskiego. Powodowało to częstą rotację nauczycieli.
Przełożonymi szkoły byli:
Józef Latour 1873-76
Kasper Tusio 1876-82
Dąbrowski 1882-88
Hieronim Niedziałkowski 1888-97
Bolesław Nowacki 1897-1901
By utrzymać szkołę, organizowano przedstawienia, loterie fantowe, odczyty, koncerty, zabawy, z których dochód przeznaczony był na utrzymanie szkoły. W 1877 r. doktor Józef Stanisławski ufundował stypendium oraz kupił lokal, o którym pisano:
Szkoła pomieszczona została w domu wielmożnej Biskupskiej, w miejscu ustronem, wśród ogrodu połozonem. Są trzy sale obszerne, oświetlone czterema oknami oraz kancelaria. Do każdej Sali prowadzi oddzielne wejście. Pomieszczenie pozostawia nie do życzenia
By pomóc szkole, władze miasta ufundowały 3-letnie stypendium po 200 rubli rocznie. Głównym źródłem dochodu szkoły były subsydia od uczniów. Wraz ze wzrostem opłat zmniejszyła się liczba uczniów. W 1901 roku ostatni przełożony Bolesław Nowacki został z braku funduszy zmuszony do zamknięcia szkoły. Niemal natychmiast po zamknięciu szkoły powstała inicjatywa otwarcia nowej szkoły w 1903 roku powstało 4 klasowe progimnazjum filologiczne męskie z klasą przygotowawczą. Siedziba szkoły mieściła się w domu Marczyńskiej przy ulicy Warszawskiej 1. Twórca szkoły był Bagieński, założył przy niej orkiestrę. Uczono w niej przedmiotów w języku polskim. Bagieński pragnął stworzyć 8-klasowe gimnazjum. Gimnazjum pragnęła przejąć polska macierz szkolna, wpływom jej na szkole przeciwstawiał się Bagieński. Agitacja członków macierzy zmusiła Bagieńskiego do zamknięcia szkoły. W 1907 roku otworzono 4 klasowe Progimnazjum Filologiczne Polskiej Macierzy Szkolnej. Jednak jej żywot był krótki i skończył się wraz z rozwiązaniem Macierzy Szkolnej.
Zaraz po rozwiązaniu członkowie Towarzystwa Wpisów Szkolnych wybrali Zarząd 4 klasowej szkoły męskiej w Sieradzu, przewodniczącym został dr Aleksander Podciechowski. Zawarto umowę z Włodzimierzem Ratajewskim dotychczasowym przełożonym szkoły, gdy była prowadzona przez Macierz Szkolną. Rajewski kierował szkołą do 1910 roku, znajdowała się ona w domu Enocha Monica. W 1910 roku nastąpiło rozwiązanie szkoły.
W 1911 roku powstało Towarzystwo Szkoły Średniej w Sieradzu, które miało wspierać materialnie szkołę handlową Ludwika Domagały i innych ośrodkom średnich w Sieradzu. Szkoła Handlowa ulokowana została w domu Pertkiewiczów przy ul. Warszawskiej. W 1913 roku Szkoła Handlowa została przekształcona w 5-letnie zakład naukowy z językiem wykładowym rosyjskim o została przekształcona ośrodek naukowy rządowy.
Przygotowując wpis o rozwoju szkolnictwa średniego w Sieradzu, natrafiłem w internecie na Akt uroczystego zakończenia Kursu Nauk w Szkole Obwodowej w Sieradz z 31 lipca 1837 roku oraz z 31 lipca 1839 roku. Linki do obu akt znajdą Państwo na dole natomiast poniżej zamieszczam listę nauczyciel jakie występują w tym akcie oraz nazwiska uczniów wyróżnionych w tych latach:
Akt uroczystego zakończenia Kursu Nauk w Szkole Obwodowej w Sieradz z 31 lipca 1837 roku
Nauczyciele:
Gogoliński język polski
Szermchów język rosyjski
Nagrody i listy pochwalne
Klasa I
Gajewski Jan, Ojrzanowski Teofil, Rudnicki Anzelm, Rogoziński Wawrzyniec, Różycki Hypolit, Kurzanowski Maxymilian, Mazurowski Konstanty
Klasa II
Stempczyński Ignacy, Stecki Józef, Wószczalski Antoni, Łagiewski Teofil, Lubański Jan, Bażan Władysław, Sulimierski Hypolit, Szafrański Edward, Siewierski Maxymilian, Załuskowski Hilary
Klasa III
Kobusiewicz Andrzej, Kobierski Jarosław, Ciesielski Ignacy, Rudnicki Ignacy
Klasa IV
Piotrowski Stefan, Szpecht Leon, Sulimierski Maxymilian, Ciesielki Antoni, Kobierzycki Władysław, Lubański Józef, Borgoni Józef, Chrzanowski Konstanty
Akt uroczystego zakończenia Kursu Nauk w Szkole Obwodowej w Sieradz z 19/31 lipca 1839 roku
Nauczyciele
Paweł Gogoliński język polski
Józef Breski język łaciński
Hieronim Buksakowski matematyka
Franciszek Strobach nauczyciel śpiewu kościelnego
Nagrody książkowe
Klasa I
Gustowski Antoni, Borowski Nepomucen
Klasa II
Astanowicz Bronisław, Kornatowski Witold
Klasa IV
Tymieniecki Antoni, Buksakowski Edmund, Stempczyński Ignacy
Nagrody za postępy w języku rosyjskim
Klasa I
Gustowski Antoni, Kłochiewicz Staniasław, Drzewiecki Józef
Klasa II
Kornatowski Witold, Astanowicz Bronisław, Orłowski Franciszek
Klasa III
Makowski Juliusz, Sarnecki Józef, Łubanski Jan
Klasa IV
Buksakowski Edmund, Bażan Władysław, Tymieniecki Antoni
Listy pochwalne
Klasa I
Drzewiecki Józef, Drzewiecki Michał, Dłużnakiewicz Aleksander, Gronau Aleksander, Krotochiewicz Stanisław, Milewski Przemysław, Tymienicki Bolesław, Jankowski Antoni, Plichtowski Ludwik, Arczyński Kazimierz, Wojakowski Antoni (za obyczaje)
Klasa II
Mazurowski Władysław, Orłowski Franciszek, Fedecki Józef, Grodzicki Karol, Chrzanowski Aleksander, Lekczyński Feliks, Swiederski Tomasz, Kobierzycki Antoni, Rogoliński Piotr, Maliszewski Ursyn, Wojcicki, Slewinski Kajetan, Kłotnicki Antoni
Klasa III
Łagiewski Teofil, Łączkowski Gracyan, Makowski Julian, Nowakowski Jan, Żychliński Bolesław, Pestkowski Maxym, Siewierski Maxym, Mierowski Aleksander, Sarnecki Józef, Urbanowski Apolinary, Skupiński Wojciech, Kurzawski Maksym (za obyczaje), Panusiewicz Aleksander (za obyczaje)
Świadectwa ukończenia otrzymali
Tymienicki Antoni, Buksakowski Edmund, Stempczyński Ignacy, Żychliński Ludwik, Bażan Władysław, Tomicki Julian, Stecki Józef
Źródło:
Archiwum ZNP,
Akt uroczystego zakończenia Kursu Nauk w Szkole Obwodowej w Sieradz z 31 lipca 1837 roku
Akt uroczystego zakończenia Kursu Nauk w Szkole Obwodowej w Sieradz z 19/31 lipca 1839 roku
